اعتراض به رای کیفری یکی از حقوق و توانایی‌های مهم شهروندان در سیستم قضایی است. این حق به افراد اجازه می‌دهد تا در صورت نارضایتی از یک رای قضایی، درخواست بازنگری و اصلاح آن را داشته باشند. اعتراض به رای کیفری در بسیاری از سیستم‌های حقوقی جهان قابل اجرا است و به منظور حفظ عدالت و اطمینان حقوقی شهروندان از اهمیت بالایی برخوردار است.
اعتراض به حکم قطعی کیفری
برای اعتراض به حکم قطعی کیفری، فرد متهم باید در محدوده زمانی معینی پس از صدور حکم، درخواست بازنگری و اصلاح را به دادگاه مربوطه ارائه دهد. درخواست بازنگری و اصلاح می‌تواند به دو صورت ارائه شود: اولین روش ارائه شکایت به دادگاه اصلی است.
در این صورت فرد متهم باید درخواست بازنگری و اصلاح را به دادگاه مربوطه ارائه داده و دلایل خود را برای اعتراض به حکم قطعی کیفری توضیح دهد؛ سپس دادگاه موظف است درخواست را بررسی کرده و در صورت لزوم، حکم قبلی را بازنگری و تصحیح نماید. روش دیگر ارائه شکایت به دادگاه عالی یا دیگر مراجع قضایی است. در این صورت فرد متهم پس از صدور حکم قطعی کیفری، اعتراض خود را به دادگاه عالی یا سایر مراجع قضایی مربوطه ارائه داده و درخواست بازنگری و اصلاح را مطرح می‌کند. این مراجع قضایی موظف‌اند درخواست را بررسی کرده و تصمیمی مناسب درخصوص حکم قطعی کیفری صادر شده اتخاذ کنند.
اعتراض به رای کیفری نقش مهمی در حفظ عدالت و اطمینان حقوقی شهروندان دارد. این امکان را به شهروندان می‌دهد تا در صورتی که معتقدند حکم قطعی کیفری صادر شده نادرست است یا به ضرر آن‌ها است، درخواست بازنگری و اصلاح را داشته باشند. این عمل باعث تقویت قدرت نظام قضایی و افزایش اعتماد عمومی به آن می‌شود. لازم به ذکر است که اعتراض به حکم قطعی کیفری باید بر اساس قوانین و مقررات مربوطه انجام شود و باید به صورت مشروع و مطابق با رویه‌های قانونی انجام پذیرد.
نمونه متن اعتراض به رای دادگاه کیفری
با احترام به دادگاه محترم
من (نام و نام خانوادگی) با شماره پرونده ….. در خصوص پرونده کیفری مربوط به (توضیح مختصر موضوع پرونده) به حکم قطعی صادره توسط دادگاه محترم در تاریخ ….. اعتراض می‌نمایم.
درخواست بازنگری و اصلاح حکم را به دلایل زیر مطرح می‌کنم.
توضیح دلایل اولیه اعتراض
در طول مراجعات قضایی و بررسی پرونده، اطلاعات جدید و مدارک مهمی به دست آمده است که در حکم قطعی صادره توسط دادگاه محترم در نظر گرفته نشده است. این اطلاعات و مدارک جدید می‌توانند بر تصمیم نهایی تأثیرگذار باشند و به عدالت و صحت حکم کمک کنند.
توضیح دلایل دوم اعتراض
در طول روند قضایی، فرایندی نادرست یا خطایی در اجرای قانون و رویه‌های قضایی رخ داده است که می‌تواند به تحت تأثیر قرارگیردن حقوق من و عدالت پرونده منجر شود. این خطاها و نقص‌ها نیازمند بازنگری و اصلاح حکم قطعی است.
توضیح دلایل سوم اعتراض
مطابق با ماده (ماده مربوطه از قانون قانون (نام قانون) حقوق من در طول روند قضایی به درستی رعایت نشده است. این عدم رعایت حقوق من به تصمیم نهایی تأثیرگذار بوده و نیازمند بازنگری و اصلاح حکم قطعی است؛ بنابراین از دادگاه محترم خواهش دارم تا درخواست بازنگری و اصلاح حکم قطعی مربوطه را مورد بررسی قرار داده و به تشخیص عدالت و صحت حکم کمک نمایید. من از این امکان استفاده می‌کنم تا حقوقم را به دست آورده و به عدالت دست یابم.
از توجه و زمان شما در این خصوص قدردانی می‌نمایم و منتظر پیگیری دقیق و عادلانه این درخواست هستم.
با احترام
(نام و نام خانوادگی)
سامانه ثبت اعتراض به رای دادگاه
سامانه ثبت اعتراض به رای دادگاه یک سامانه آنلاین است که به شهروندان و افراد حقوقی امکان می‌دهد تا پس از صدور رای دادگاه درباره یک پرونده، اعتراض خود را به صورت آنلاین ثبت کنند. این سامانه برای ارائه یک فرآیند شفاف و قابل اعتماد برای ثبت اعتراضات و بررسی آن‌ها توسط مراجع قضایی تاسیس شده است. برای استفاده از سامانه ثبت اعتراض به رای دادگاه، ابتدا باید به وبسایت مربوطه مراجعه کنید؛ سپس با استفاده از اطلاعات کاربری خود (مانند نام کاربری و رمز عبور) وارد سامانه شوید. در این مرحله نیاز به تأیید هویت خواهید داشت، برای مثال با وارد کردن کد ارسال شده به شماره تلفن همراه یا ایمیل خود.
پس از ورود به سامانه باید اطلاعات مربوط به پرونده و رای دادگاه را وارد کنید، مانند شماره پرونده، نام دادگاه، تاریخ صدور رای و موضوع اعتراض؛ سپس می‌توانید متن اعتراض را در قسمت مربوطه وارد کنید. در اینجا مهم است که اعتراض شما به صورت دقیق و مستند ارائه شود و به توضیح دلایل و مدارک مربوطه پرداخته شود. پس از ثبت اعتراض، سامانه به شما یک شماره پیگیری اختصاص می‌دهد که با استفاده از آن می‌توانید وضعیت اعتراض خود را پیگیری کنید؛ همچنین در صورت نیاز، مدارک و اسناد مربوط به اعتراض را به سامانه آپلود کنید. بعد از ثبت اعتراض، مراجع قضایی مسئول بررسی و بررسی اعتراض شما است. آن‌ها می‌توانند با شما تماس بگیرند یا درخواست ارائه مدارک و اطلاعات بیشتری داشته باشند. در آخر تصمیمی درباره اعتراض شما صادر خواهد شد که به شما اطلاع داده می‌شود.
به‌طور کلی سامانه ثبت اعتراض به رای کیفری یک راه ساده و موثر برای شهروندان و افراد حقوقی است تا حق خود را در قضایا دفاع کنند و اعتراضات خود را به صورت آنلاین ثبت کنند.
پس از صدور رأی بدوی، در صورتی که هر یک از طرفین به رأی دادگاه اول (دادگاه بدوی) اعتراض داشته باشند و رأی صادره را برخلاف قانون و شرع بدانند می‌توانند تحت عناوینی از قبیل واخواهی-تجدیدنظرخواهی فرجام‌خواهی و در صورت نیاز اعاده دادرسی و اعتراض ثلث نسبت به رأی صادره اعتراض نمایند.
در این مقاله مسیر اعتراض به آرا را به‌طور مختصر توضیح می‌دهیم
راه‌های اعتراض به رأی کیفری
مطابق قانون افراد می‌توانند برای رسیدن به‌حق قانونی خود به دادگاه مراجعه کرده و آن را به‌صورت قانونی مطالبه کنند. کاهی قانون‌گذار علی‌رغم طولانی شدن روند رسیدگی ، اعتراض و بررسی مجدد را نیز پیش‌بینی نموده و اعتراض به رأی صادرشده را از حقوق افراد می‌داند
۱- واخواهی
واخواهی یا اعتراض به رأی غیابی از طرق عادی و موافق قاعده در شکایت از آراء غیابی است.
اگر اخطاریه ابلاغ واقعی نشده باشد و طرف مدعی در سامانه ثنا ثبت‌نام نکرده باشد و ابلاغ الکترونیکی برای وی انجام‌نشده است یا ابلاغ به‌صورت قانونی در نشانی خوانده به بستگان و خادمانی باشد یا ابلاغ به‌صورت الصاق اخطاریه در نشانی خوانده باشد در صورت حاضر نبودن اشخاص یادشده یا امتناع آنان از گرفتن اوراق و نهایتاً ابلاغ از طریق نشر آگهی در هنگام مجهول‌المکان بودن رأی صادره غیابی محسوب می‌گردد لذا فردی که رأی غیابی بر ضرر او صادرشده است حق دارد به‌حکم غیابی اعتراض نماید. این اعتراض واخواهی نامیده می‌شود و به دادخواست واخواهی در دادگاه صادرکننده حکم غیابی رسیدگی می‌شود. پس حق واخواهی صرفاً برای خوانده متصور است و رأی در مورد خواهان هیچ‌گاه غیابی نیست و خواهان در هیچ موردی حق واخواهی ندارد.
الف -مواعد و مهلت واخواهی
مهلت واخواهی از احکام غیابی برای کسانی که مقیم کشورند ۲۰ روز و برای کسانی که خارج از کشور اقامت دارند ۲ماه از تاریخ ابلاغ واقعی خواهد بود مگر اینکه معترض به‌حکم ثابت نماید عدم اقدام به واخواهی در این مهلت به دلیل عذر موجه بوده است. در این صورت باید دلایل موجه بودن عذر خود را ضمن دادخواست واخواهی به دادگاه صادرکننده رأی اعلام نماید. اگر دادگاه ادعا را موجه تشخیص داد قرار قبول دادخواست واخواهی را صادر و درصورتی‌که مقام قضایی تشخیص دهد اجرای حکم نیز متوقف می‌شود.
ب) جهات عذر موجه
۱-مرضی که مانع حرکت است. ۲-فوت یکی از والدین یا همسر یا اولاد. ۳-حوادث قهریه از قبیل: سیل، زلزله و حریق که براثر آن تقدیم دادخواست واخواهی در مهلت مقرر ممکن نباشد. ۴-توقیف یا حبس بودن به‌نحوی‌که نتوان در مهلت مقرر دادخواست واخواهی تقدیم کرد.
2- تجدیدنظرخواهی (اعتراض به رأی در دادگاه تجدیدنظر)
تجدیدنظرخواهی از راه‌های عادی اعتراض به رأی و موافق قاعده است و به‌صورت خودکار مانع اجرای حکم می‌شود. تجدیدنظرخواهی جز در موارد پیش‌بینی‌شده در قانون امکان‌پذیر نیست و اصولاً در انتهاي رأی صادره مقام قضايي قيد می‌نماید كه اين رأی طرف ٢٠ روز از تاريخ ابلاغ قابل تجديدنظر می‌باشد
البته لازم به ذکر است كه
این مهلت برای اشخاص مقیم ایران ٢٠روز و برای اشخاص مقیم خارج از کشور ٢ ماه از تاریخ ابلاغ یا انقضای مهلت واخواهی است.
ضمن اینکه متقاضی تجدیدنظر باید دادخواست تجدیدنظر خود را ظرف مهلت مقرر به دادگاه صادرکننده رأی یا دفتر شعبه اول دادگاه تجدیدنظر یا به دفتر بازداشتگاهی که در آنجا توقیف است تسلیم نماید.
درصورتی‌که در مهلت مقرر دادخواست تجدیدنظر به مراجع مذکور در بالا تقدیم نشده باشد، متقاضی تجدیدنظر با دلیل و بیان عذر خود، تقاضای تجدیدنظر را به دادگاه صادرکننده رأی تقدیم می‌نماید. دادگاه مکلف است ابتدا به موضوع عذر موجه رسیدگی و در صورت عذر موجه نسبت به پذیرش دادخواست تجدیدنظر اتخاذ تصمیم نماید.
الف)جهات عذر موجه طبق قانون شامل موارد ذيل می‌باشد
١-مرضی که مانع حرکت است ٢-فوت یکی از والدین یا همسر یا اولاد ٣-حوادث قهریه از قبیل سیل، زلزله و حریق که براثر آن تقدیم دادخواست تجدیدنظر در مهلت مقرر ممکن نباشد ٤-توقیف یا حبس بودن به‌نحوی‌که نتوان در مهلت مقرر دادخواست تجدیدنظر تقدیم کرد.
ب) احکامی که بر اساس قانون می‌توان نسبت به آن درخواست تجدیدنظر مطرح کرد
١-دعاوی مالی که خواسته آن از سیصد هزارتومان متجاوز باشد ( شامل سیصد هزار تومان نمی‌شود )
٢- دعاوی مالی که ارزش آن‌ها از سیصد هزار تومان متجاوز باشد ( شامل سیصد هزار تومان نمی‌شود )
٣- کلیه احکام صادره در دعاوی غیرمالی
٤- حکم راجع به متفرعات دعوا درصورتی‌که حکم راجع به اصل دعوا قبل تجدیدنظر باشد
ج) احکام غیرقابل‌تجدیدنظر
۱-احکام مستند به اقرار در دادگاه
۲-احکام مستند به رأی یک یا چند نفر کارشناس که طرفین کتبارأی آنان را قاطع دعوا قرار داده باشند
د) قرارهای قابل‌تجدید نظر
طبق قانون بعضی از قرارهای دادگاه‌ها نیز قابل‌تجدید نظر هستند البته به شرطی که حکم راجع به اصل دعوا قابل‌تجدید نظر باشد.
۱- قرار ابطال دادخواست یا رد دادخواست که از دادگاه صادرشده باشد
۲- قرار رد دعوا یا عدم استماع دعوا
۳-قرار سقوط دعوا
۴-قرار عدم اهلیت یکی از طرفین دعوا
ه) جهات و دلایل تجدیدنظر طبق قانون آیین دادرسی مدنی
جهات تجدیدنظر نیز به شرح زیر می‌باشند البته مرجع تجدیدنظر فقط نسبت به آن موضوعی که مورد تجدیدنظرخواهی است و در مرحله نخستین مورد حکم قرارگرفته است رسیدگی می‌نماید.
الف) ادعای عدم اعتبار مستندات دادگاه
ب) ادعای فقدان شرایط قانونی شهادت شهود
ج) ادعای عدم توجه قاضی به دلایل ابرازی
د) ادعای عدم صلاحیت قاضی یا دادگاه صادرکننده رأی
ه) ادعای مخالف بودن رأی با موازین شرعی و یا مقررات قانونی
و) جهات عذر موجه
۱-مرضی که مانع حرکت است. ۲-فوت یکی از والدین یا همسر یا اولاد او. ۳-حوادث قهریه از قبیل: سیل، زلزله و حریق که براثر آن تقدیم دادخواست واخواهی در مهلت مقرر ممکن نباشد. ۴-توقیف یا حبس بودن به‌نحوی‌که نتوان در مهلت مقرر دادخواست واخواهی تقدیم کرد.
۳- اعتراض ثالث
اعتراض شخص ثالث، یکی از روش‌های مهم و قانونی برای شکایت از رأی دادگاه است که در قانون آیین دادرسی مدنی پیش‌بینی‌شده است
طبق ماده ۴۱۸ قانون آیین دادرسی مدنی هرگونه رأیی که از دادگاه‌های عمومی، انقلابی و تجدیدنظری صادر می‌شود، قابل‌اعتراض ثالث است. به همین دلیل، اعتراض شخص ثالث همانند روش‌های شکایت از حکم دادگاه، مانند واخواهی و تجدیدنظرخواهی، است.
الف ) شرایط طرح دعوای اعتراض ثالث
طبق قوانین موجود، این طریق دعوا تنها روشی است که اشخاص ثالث می‌توانند به هرگونه رأی اعم از حکم و قرار اعتراض کنند. لذا اشخاص ثالث، یعنی شخصی که جزء طرفین دعوا نیست، نمی‌توانند از سایر روش‌های اعتراض به‌حکم دادگاه، مانند واخواهی، تجدیدنظر، فرجام‌خواهی و اعاده دادرسی، استفاده کنند.
همچنین معترض برای اقامه دعوای اعتراض ثالث باید ذینفع باشد، به این معنی که درصورتی‌که رأی مطابق خواسته او صادر شود، از رأی صادره نفعی ببرد
نکته مهمی که در رابطه با اقامه دعوای اعتراض شخص ثالث وجود دارد، آن است که در قانون آیین دادرسی مدنی، مهلتی برای اقامه این دعوا تعیین نشده است. برخلاف ورود ثالث اصلی و تبعی که حتماً باید تا پیش از خاتمه دادرسی انجام گیرد.
ب) انواع اعتراض ثالث
بر اساس قانون آیین دادرسی مدنی ، دعوای اعتراض ثالث شامل دو قسمت می‌شود
۱- دعوای اعتراض ثالث اصلی
درصورتی‌که رأیی از دادگاه یا داوری صادرشده و شخصی که به‌عنوان یکی از طرفین دعوا در دعوا دخالت نداشته، به رأی صادره اعتراض می‌کند، این اعتراض تحت عنوان اعتراض شخص ثالث می‌باشد.
در این حالت، شخصی که به‌عنوان شخص ثالث اعتراض خود را مطرح می‌کند، می‌تواند با ادعای اینکه به حقوقش خللی واردشده است، دعوای اعتراض شخص ثالث را اقامه نماید . بااین‌حال، برای اقامه دعوای اعتراض شخص ثالث، باید شخصی که این دعوا را مطرح می‌کند لزوماً شخص ثالث باشد که به حقوقش خللی واردشده است.
۲-دعوای اعتراض ثالث طاری
بر اساس ماده ۴۱۹قانون آیین دادرسی مدنی ، اعتراض طاری ( غیر اصلی ) عبارت است از اعتراض یکی از طرفین دعوا به رأیی که سابقاً در دادگاهی صادرشده و طرف دیگر برای اثبات مدعای خود ، در اثنای دادرسی آن رأی را به‌عنوان دلیل ابراز کرده است به‌عبارت‌دیگر ، اعتراض شخص ثالث طاری که مفهومی متفاوت از دعوای طاری بوده و اینگونه است که قبلاً دعوایی بین دو شخص مطرح‌شده و دادگاه قرار یا حکم صادر نموده است . یکی از این اشخاص در دعوای جدیدی که علیه شخص ثالثی اقامه می‌کند ، به آن حکم یا قرار استناد می‌کند .
لذا ازآن‌جهت که شخص ثالث در دعوای اولی حضور نداشته و حکم یا قرار به ضرر وی صادرشده است ، در این دادرسی از آن حکم یا قرار مطلع می‌شود و به آن اعتراض می‌کند که به آن ، اعتراض شخص ثالث طاری می‌گویند .
۳-مهلت اعتراض ثالث
به‌طورکلی ، در قانون آیین دادرسی مدنی مهلت اعتراض شخص ثالث در مورد انواع اعتراض شخص ثالث تعیین نشده است . و شخص ثالث هر زمان که بخواهد می‌تواند دعوای ثالث اقامه کند.
بااین‌حال، بر اساس قانون آیین دادرسی مدنی، اعتراض شخص ثالث قبل از اجرای حکم مورد اعتراض قابل‌طرح است. لیکن اگر بعد از اجرای آن، درصورتی‌که ثابت شود حقوقی که اساس و اعتراض است به جهتی از جهات قانونی ساقط نشده باشد، می‌توان اعتراض کرد
۴- طرف دعوی در اعتراض ثالث
در دعوای اعتراض ثالث، طرفین دعوای محکوم‌له و محکوم‌علیه رأی مورد اعتراض هستند و امکان ورود ثالث، جلب ثالث و دعوای متقابل وجود ندارد.
۴- اعاده دادرسی
اعاده دادرسی یک روش استثنایی در مورد اعتراض به آرای صادره از محاکم است که به‌موجب آن، پرونده‌ای که بارأی قطعی یا قطعیت یافته مختومه شده است، در صورت داشتن شرايط اعاده مجدداً مفتوح و مورد رسیدگی قرار می‌گیرد.
